Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi 2025, Clt. 5(8) 177-194
Ergenlerde Aile İçi Günlük Etkileşim Süreleri ile Dijital Bağımlılık Arasındaki İlişkide Yatakta Akıllı Telefon Kullanımına Bağlı Uyku Ertelemenin Aracı Rolü
ss. 177 - 194 | DOI: https://doi.org/10.29329/upsead.2025.1335.10
Yayın Tarihi: Haziran 30, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 0/0 | İndirilme Sayısı: 0/0
Özet
Dijital araçlar yaşamı kolaylaştırsa da bilinçsiz ve aşırı kullanımları, özellikle ergenlik döneminde, ciddi fizyolojik ve psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Ergenlik döneminde dijital bağımlılık daha belirgin hale gelebilir ve uzun vadede geri dönülmesi zor etkiler oluşturabilir. Ergenlerde dijital bağımlılığı azaltmak için olumlu aile ortamlarının önemli bir koruyucu rol oynayabileceğine ilişkin araştırmalara rağmen mevcut araştırmalar oldukça sınırlıdır. Aile ilişkilerinin zayıf olması, ergenlerin daha fazla yalnız vakit geçirmesine ve özellikle geceleri yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku erteleme davranışını artırarak dijital bağımlılığın gelişmesine zemin hazırlayabilir ve bu süreçte geceleri yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku erteleme aracı bir rol oynayabilir. Önceki alanyazına dayanarak bu çalışma, ergenlerde aile içi etkileşim biçimleri (günlük sohbet ve ortak etkinlik süresi) ile dijital bağımlılık arasındaki ilişkide, yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku ertelemenin aracı rolünü incelemektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nden 235 (Yaşort = 16.08, Ss = .92, ranj = 15-19) ergenle yürütülen araştırmada, aile içi günlük sohbet ve ortak etkinlik süreleri ile dijital bağımlılık arasında negatif yönde ilişkiler saptanmış, yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku ertelemenin bu modellerde tam aracılık rolünün olduğu bulunmuştur. Araştırmanın bulguları tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.
Anaktar kelimeler: Dijital bağımlılık, aile içi günlük etkileşim, yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku erteleme, ergen
APA 7th edition
Kabadayi, F. (2025). Ergenlerde Aile İçi Günlük Etkileşim Süreleri ile Dijital Bağımlılık Arasındaki İlişkide Yatakta Akıllı Telefon Kullanımına Bağlı Uyku Ertelemenin Aracı Rolü. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(8), 177-194. https://doi.org/10.29329/upsead.2025.1335.10
Harvard
Kabadayi, F. (2025). Ergenlerde Aile İçi Günlük Etkileşim Süreleri ile Dijital Bağımlılık Arasındaki İlişkide Yatakta Akıllı Telefon Kullanımına Bağlı Uyku Ertelemenin Aracı Rolü. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(8), pp. 177-194.
Chicago 16th edition
Kabadayi, Fedai (2025). "Ergenlerde Aile İçi Günlük Etkileşim Süreleri ile Dijital Bağımlılık Arasındaki İlişkide Yatakta Akıllı Telefon Kullanımına Bağlı Uyku Ertelemenin Aracı Rolü". Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi 5 (8):177-194. https://doi.org/10.29329/upsead.2025.1335.10
Acar, I. H., Avcılar, G., Yazıcı, G., & Bostancı, S. (2022). The roles of adolescents’ emotional problems and social media addiction on their self-esteem. Current Psychology, 41(10), 6838-6847. https://doi.org/10.1007/s12144-020-01174-5
Almourad, M. B., McAlaney, J., Skinner, T., Pleya, M., & Ali, R. (2020). Defining digital addiction: Key features from the literature. Psihologija, 53(3), 237-253. https://doi.org/10.2298/PSI191029017A
Aslan, S. (2019). Uyku, uykusuzluk ve rüyalar: Uyku sorunlarıyla bilişsel davranışçı yöntemle baş etme kılavuzu. Ankara: Akılçelen Books.
Atar Keskin, Ş., & Demirbaş, E. (2024). Gençlerde sosyal medya bağımlılığında aile ve arkadaş ilişkilerinin rolü üzerine bir inceleme. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 5(2), 165-184. https://doi.org/10.61861/spshcd.1519905
Bağatarhan, T., & Siyez, D. M. (2024). The mediating effect of self-efficacy in the relationship between parental communication and digital addiction. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 42(4), 830-847. https://doi.org/10.1007/s10942-024-00549-y
Bostan, C., & Kalyon, A. (2024). Ergenlerde akıllı telefon bağımlılığı ve yaşam doyumu ilişkisi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 12(33), 92-113. https://doi.org/10.52528/genclikarastirmalari.1385887
Bozkurt, A., Demirdöğen, E. Y., & Akıncı, M. A. (2024). The association between bedtime procrastination, sleep quality, and problematic smartphone use in adolescents: A mediation analysis. The Eurasian Journal of Medicine, 56(1), 69. https://doi.org/10.5152/eurasianjmed.2024.23379
Cantekin, O. F., & Ozen, U. (2024). An examination of the relationship between family climate, emotional authenticity, and technology addiction among university students. International Journal of Technology in Education, 7(4), 846-869. https://doi.org/10.46328/ijte.1009
Chen, H., Zhang, G., Wang, Z., Feng, S., & Li, H. (2022). The associations between daytime physical activity, while-in-bed smartphone use, sleep delay, and sleep quality: A 24-h investigation among Chinese college students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(15), 9693. https://doi.org/10.3390/ijerph19159693
Ding, K., Shen, Y., Liu, Q., & Li, H. (2023). The effects of digital addiction on brain function and structure of children and adolescents: A scoping review. Healthcare, 12(1), Article 15. https://doi.org/10.3390/healthcare12010015
Duarte, F. (2025, April 24). Alarming average screen time statistics. Exploding Topics. https://explodingtopics.com/blog/screen-time-stats
Elsheikh, A. A., Elsharkawy, S. A., & Ahmed, D. S. (2023). Impact of smartphone use at bedtime on sleep quality and academic activities among medical students at Al-Azhar University at Cairo. Journal of Public Health, 1-10. https://doi.org/10.1007/s10389-023-01964-8
Erez, S., & Ağırkan, M. (2024). A model for explaining digital addiction in adolescents: The role of self-perception, social-emotional learning, adolescent-parent relationship and peer relationships. Bağımlılık Dergisi, 25(2), 180-190. https://doi.org/10.51982/bagimli.1362217
Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (2nd ed.). The Guilford Press.
İme, Y., Akyıl, Y., & Caglar, A. (2024). The examination of the relationships among digital addiction, loneliness, shyness, and social anxiety in adolescents. Annals of Psychology, 40(2), 236-241. https://doi.org/10.6018/analesps.579801
Kabadayı, F. (2025, Mayıs). Ergenler için Yatakta Akıllı Telefon Kullanımına Bağlı Uyku Erteleme Ölçeği’nin psikometrik özellikleri [Konferans bildirisi özeti]. II. EPAC - Uluslararası Eğitimde Pedagojik Araştırmalar Kongresi Özet Kitabı. Eğitimde Pedagojik Araştırmalar Derneği.
Kabadayi, F. (2024). Smartphone addiction, depression, distress, eustress, loneliness, and sleep deprivation in adolescents: A latent profile and network analysis approach. BMC Psychology, 12(1), 608. https://doi.org/10.1186/s40359-024-02117-6
Kapetanovic, S., & Skoog, T. (2021). The role of the family’s emotional climate in the links between parent-adolescent communication and adolescent psychosocial functioning. Research on Child and Adolescent Psychopathology, 49(2), 141-154. https://doi.org/10.1007/s10802-020-00705-9
Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (23. bs.). Nobel Yayıncılık.
Kawabe, K., Horiuchi, F., Oka, Y., & Ueno, S. I. (2019). Association between sleep habits and problems and internet addiction in adolescents. Psychiatry Investigation, 16(8), 581-587. https://doi.org/10.30773/pi.2019.03.21.2
Kay, M. A., & Sağlam, M. (2025). As predictives of digital game addiction in early childhood: Digital parenting, family relations and social competence. Annales Médico-Psychologiques, Revue Psychiatrique, 183(4), 429–438. https://doi.org/10.1016/j.amp.2024.11.003
Kaya, A., Türk, N., Batmaz, H., & Griffiths, M. D. (2024). Online gaming addiction and basic psychological needs among adolescents: The mediating roles of meaning in life and responsibility. International Journal of Mental Health and Addiction, 22(4), 2413-2437. https://doi.org/10.1007/s11469-022-00994-9
Koçak Uyaroğlu, A., Ünal, E., & Tosun, A. S. (2025). The relationship between digital addiction and social anxiety, trait anger and anger expression style in adolescents. Journal of Pediatric Nursing, 81, 175-182. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2024.11.024
Kortesoja, L., Vainikainen, M. P., Hotulainen, R., & Merikanto, I. (2023). Late-night digital media use in relation to chronotype, sleep and tiredness on school days in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 52(2), 419-433. https://doi.org/10.1007/s10964-022-01703-4
Kroese, F. M., de Ridder, D. T., Evers, C., & Adriaanse, M. A. (2014). Bedtime procrastination: Introducing a new area of procrastination. Frontiers in Psychology, 5, 89333. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00611
Kurt, F. Y., Öner, B., & Bulut, A. (2025). Digital addiction: Are children in danger? Are parents aware?. Journal of Pediatric Nursing, 80, 121-128. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2024.11.018
Lemola, S., Perkinson-Gloor, N., Brand, S., Dewald-Kaufmann, J. F., & Grob, A. (2015). Adolescents’ electronic media use at night, sleep disturbance, and depressive symptoms in the smartphone age. Journal of Youth and Adolescence, 44(2), 405-418. https://doi.org/10.1007/s10964-014-0176-x
Li, Q., Yu, Y., Wang, X., Wong, S. Y. S., & Yang, X. (2025). The relationship between parental affective disorders and digital addiction in children and adolescents: A systematic review and meta-analysis. Addictive Behaviors, 108282. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2025.108282
Meng, S. Q., Cheng, J. L., Li, Y. Y., Yang, X. Q., Zheng, J. W., Chang, X. W., ... & Shi, J. (2022). Global prevalence of digital addiction in general population: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 92, 102128. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2022.102128
Öztemel, K., & Traş, Z. (2023). Adapting the Digital Addiction Scale for Children to Turkish culture: A validity and reliability study. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 10(2), 176-183. https://doi.org/10.5152/ADDICTA.2023.23008
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Press.
Seema, R., Heidmets, M., Konstabel, K., & Varik-Maasik, E. (2022). Development and validation of the Digital Addiction Scale for Teenagers (DAST). Journal of Psychoeducational Assessment, 40(2), 293-304. https://doi.org/10.1177/07342829211056394
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
Tu, Z., He, J., Li, Y., Wang, Z., Wang, C., Tian, J., & Tang, Y. (2023a). Can restricting while-in-bed smartphone use improve sleep quality via decreasing pre-sleep cognitive arousal among Chinese undergraduates with problematic smartphone use? longitudinal mediation analysis using parallel process latent growth curve modeling. Addictive Behaviors, 147, 107825. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2023.107825
Tu, Z., He, J., Wang, Z., Wang, C., Tian, J., & Tang, Y. (2023b). Development and validation of the while-in-bed-smartphone-use-induced sleep procrastination scale (WSPS) in Chinese undergraduates with/without problematic smartphone use. Quality of Life Research, 32(11), 3085-3098. https://doi.org/10.1007/s11136-023-03457-3
TÜİK (2021). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanım araştırması, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132
TÜİK (2024). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492
Tülübaş, T., Karaköse, T., & Papadakis, S. (2023). A holistic investigation of the relationship between digital addiction and academic achievement among students. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 13(10), 2006-2034. https://doi.org/10.3390/ejihpe13100143
Türen, Ş., & Bağçeli Kahraman, P. (2025). The predictive relationships between children's digital game addiction tendencies and mothers' digital parenting awareness and digital literacy levels. Education and Information Technologies, 30(3), 3115-3144. https://doi.org/10.1007/s10639-024-12932-4
Türk, N., Batmaz, H., & Keleş, O. (2024). Adaptation of the Child-Adolescent Digital Addiction Scale (CADAS) to the Turkish culture: A validity and reliability study. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(21), 139-150. https://doi.org/10.29129/inujgse.1436111
Walker, M. (2018). Why we sleep: The new science of sleep and dreams. Penguin Random House.
Yang, X., Liao, T., Wang, Y., Ren, L., & Zeng, J. (2024). The association between digital addiction and interpersonal relationships: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 114, 102501. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2024.102501
Yazıcı-Kabadayı, S., & Kabadayı, F. (2020). Nomofobiyi açıklamada psikolojik ihtiyaçlar ve günlük telefon kullanım süresinin rolü. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 7(1), 1-20.
