Araştırma Makalesi    |    Açık Erişim
Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi 2025, Clt. 5(8) 75-89

Öğretmen Adaylarının Ahlaki Zekâ ile Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime Hazırbulunuşluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Mehmet Doğru, Kasım Karataş

ss. 75 - 89   |  DOI: https://doi.org/10.29329/upsead.2025.1335.5

Yayın Tarihi: Haziran 30, 2025  |   Görüntüleme Sayısı: 0/0   |   İndirilme Sayısı: 0/0


Özet

Bu araştırma, öğretmen adaylarının ahlaki zekâ düzeyleri ile kültürel değerlere duyarlı eğitime hazırbulunuşluk seviyeleri arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Araştırma, 2023-2024 akademik yılında Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 422 öğretmen adayı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler, "Ahlaki Zekâ Ölçeği" ve "Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime Hazırbulunuşluk Ölçeği" kullanılarak toplanmış ve pearson korelasyon ile basit doğrusal regresyon analizleri yapılmıştır. Bulgulara göre, öğretmen adaylarının ahlaki zekâ düzeyleri ile kültürel değerlere duyarlı eğitime hazırbulunuşluk seviyeleri arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu belirlenmiştir (r=0,558; p<.01). Regresyon analizi, ahlaki zekânın kültürel değerlere duyarlı eğitime hazırbulunuşluğu %31,1 oranında yordadığını göstermiştir. Bulgular, öğretmen adaylarının mesleki yeterliliklerinin artırılması için ahlaki ve kültürel farkındalık odaklı eğitim içeriklerine ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymaktadır. Öğretmen yetiştirme programlarının, etik ve kültürel farkındalık temelli içeriklerle zenginleştirilmesi önerilmektedir.

Anaktar kelimeler: Ahlaki zeka, kültürel değerlere duyarlı eğitim, öğretmen eğitimi, etik değerler


Bu makaleye nasıl atıf yapılır

APA 7th edition
Dogru, M., & Karatas, K. (2025). Öğretmen Adaylarının Ahlaki Zekâ ile Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime Hazırbulunuşluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(8), 75-89. https://doi.org/10.29329/upsead.2025.1335.5

Harvard
Dogru, M. and Karatas, K. (2025). Öğretmen Adaylarının Ahlaki Zekâ ile Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime Hazırbulunuşluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(8), pp. 75-89.

Chicago 16th edition
Dogru, Mehmet and Kasim Karatas (2025). "Öğretmen Adaylarının Ahlaki Zekâ ile Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime Hazırbulunuşluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi 5 (8):75-89. https://doi.org/10.29329/upsead.2025.1335.5

Kaynakça

    Açıkalın, A. (2016). Toplumsal, kurumsal ve teknik yönleriyle okul yöneticiliği. Pegem Yayıncılık.

    Açıkalın, A., & Turan, S. (2018). Bir anlam köprüsü inşa etme aracı olarak okullarda etkili iletişim (5. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.

    Altan, M. Z. (2012). Eğitim, çoklu zekâ kuramı ve çoklu zekâ kuramında onuncu boyut: ahlâkî zekâ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1). https://dergipark.org.tr/en/pub/firatsbed/issue/45185/565776

    Atmacaoğlu, H. (2019). Kapsayıcı eğitimde dezavantajlı gruplar. P.O.Taneri. (Ed.), Kuramdan uygulamaya kapsayıcı eğitim içinde (ss. 163-196). Pegem Akademi.

    Bacanlı, H. (2011). Eğitim psikolojisi. Pegem Akademi.

    Bahadır, Ö. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitim algılarının değerlendirilmesi: Kocaeli örneği. [Master's thesis, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/

    Banks, J. A. (2014). An introduction to multicultural education (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson.

    Beheshtifar, M., Esmaeli, Z., & Moghadam, M. N. (2011). Ahlaki zekanın liderlik üzerindeki etkisi. Avrupa Ekonomi, Finans ve İdari Bilimler Dergisi, 43(1), 6-11. https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=1124215

    Birmingham, C. (2003). Practicing the virtue of reflection in an unfamiliar cultural context. Theory into Practice, 42(3), 188-194. https://doi.org/10.1207/s15430421tip4203_4

    Borba, M. (2001). Building moral intelligence. Jossey-Bass.

    Can, A. (2023). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (12. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.

    Clarken, R. H. (2009). Okullarda ahlaki zekâ. Çevrimiçi Gönderim.

    Coles, R. (1998). Çocukların ahlaki zekâsı. A&C Black

    Cooper, B. (2010). In search of profound empathy in learning relationships: Understanding the mathematics of moral learning environments. Journal of Moral Education, 39(1), 79-99. https://doi.org/10.1080/03057240903528717

    Demirkol, M. (2022). Kapsayıcı eğitimde öğretmen yeterlikleri. İçinde (Ed.), Ö. Altındağ Kumaş & S. Süer, Nitelikli kapsayıcı eğitim (kuramdan uygulamaya) (ss. 51-85). Eğiten Kitap.

    Diamond, B. J., & Moore, M. A. (1995). Multicultural literacy: Mirroring the reality of the classroom. Longman Publishers.

    Endicott, P., Gilbert, M. T. P., Stringer, C., Lalueza-Fox, C., Willerslev, E., Hansen, A. J., & Cooper, A. (2003). The genetic origins of the Andaman Islanders. The American Journal of Human Genetics, 72(1), 178-184. DOI: 10.1086/345487

    Ertürk, S. (1988). Türkiye'de eğitim felsefesi sorunu. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3).

    Gardner, Howard. (1999). Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century. New York: Basic Books

    Gay, G. (2014). Kültürel değerlere duyarlı eğitim teori, araştırma ve uygulama (H. Aydın, Çev.). Anı Yayıncılık. (Orijinal eserin basım tarihi 2010, 2. Baskı)

    Gollnick, D. M., & Chinn, P. C. (2017). Multicultural education in a pluralistic society. Boston: Pearson.

    Halis, İ. (2005). Etkili öğretmenlik teknikleri. Serhat Kitabevi.

    Hazar, N. (2021). “Çokkültürlülük” ve “etik konusu” hakkında farklı iş yerlerinde çalışan kişilerin metaforik görüşlerinin değerlendirilmesi. International Journal of Arts and Social Studies, 4(6), 118-138. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asstudies/issue/63596/973751

    Hofstede, G. (1986). Cultural differences in teaching and learning. International Journal of Intercultural Relations, 10(3), 301-320. https://doi.org/10.1016/0147-1767(86)90015-5

    Kalfaoğlu, S. (2021). Ahlaki zekâ ile rasyonel karar alma ilişkisinde duygusal manipülasyonun düzenleyici etkisi: sanayi işletmeleri araştırması. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/

    Kanoğlu, M. (2019). Ahlaki zekâ (2. Baskı). Hayat Yayıncılık.

    Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.

    Karataş, K., Ardıç, T., & Oral, B. (2017). Öğretmenlik mesleğinin yeterlikleri ve geleceği: Metaforik bir analiz. Electronic Turkish Studies, 12(33), 291-312. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.12665

    Karataş, K., & Oral, B. (2017). Kültürel değerlere duyarlı eğitime hazırbulunuşluk ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 257-268. researchgate.net

    Koçak, S. (2020). Göç ve eğitim. İçinde (Ed.), F. Nayır, Kültürel değerlere duyarlı eğitim (ss. 53-93). Anı Yayıncılık.

    Kruger, T. (2012). Moral intelligence: The construct and key correlates. University of Johannesburg(SouthAfrica). https://www.proquest.com/docview/2569562772?parentSessionId=5QHln6GGvbhTMfIObtMOl6hlkNQmsUhqveV%2BbPKa6MA%3D&accountid=25089&sourcetype=Dissertations%20&%20Theses

    Ladson-Billings, G. (2001). Teaching and cultural competence: What does it take to be a successful teacher in a diverse classroom? Rethinking Schools Online, 15(4), 1-5. https://urbanedjournal.gse.upenn.edu/archive

    Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. https://oygm.meb.gov.tr/

    Moran, W., & Labone, E. (2011). Teacher beliefs associated with caring for students: Formation, maintenance and change. 15th Biennial of the International Study Association on Teachers and Teaching, The University of Minho, Braga, 05-08.

    Nayır, F. (2020). Kültürel değerlere duyarlı öğretmen ve sınıf. İçinde (Ed.), F. Nayır, Kültürel değerlere duyarlı eğitim (ss. 215-245). Anı Yayıncılık.

    Neuharth-Pritchett, S., Reiff, J.C., & Pearson, C.A. (2001). Through the eyes of preservice teachers: Implications for the multicultural. Journal of Research in Childhood Education, 15(2), 256-269. https://doi.org/10.1080/02568540109594965

    Oral, B., & Amaç, Z. (2023). Farabi ve maarif/ eğitim anlayışı. İçinde (Ed.), B. Akpınar, B. Oral, & B. Özer, Maarif düşüncemizin kuramsal temelleri- 1 (ss. 59-110). Pegem Akademi Yayıncılık.

    Oral, B., & Karataş, K. (2019). Eğitim ve kültürel çeşitlilik. İçinde Eğitim felsefesi (ss. 373-404). Pegem Akademi Yayıncılık.

    Özer, B. (2019). Karakter ve değerler eğitimi. Pegem Akademi

    Patton, M. Q. (1987). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.

    Polat, M., & Ceylan, Y. (2012). Alman eğitim sisteminde çokkültürlülüğün izleri: Osnabrück Üniversitesi örneği. Education Sciences, 7(4), 1032-1044. https://dergipark.org.tr/en/pub/nwsaedu/issue/19814/211926

    Russell, B. (2018). Eğitim üzerine (A. Uğur, Çev.; 2. Baskı). Cem Yayınevi. (Orijinal baskı 1929).

    Saleh, K. (2018). Moral intelligence and its role in formulating children characters. Multi-Knowledge Electronic Comprehensive Journal For Education and Science Publications (MECSJ) (7), 301-313. mecsj.com

    Stables, A. (2005). Multiculturalism and moral education: Individual positioning, dialogue and cultural practice. Journal of Moral Education, 34(2), 185-197. https://doi.org/10.1080/03057240500127152

    Sultana, Q. (1994). Evaluation of multicultural education’s understanding and knowledge in freshman level preservice. Annual Meeting of The Mid-South Educational Research Association. ERIC Digest ED 1174138131262. https://eric.ed.gov/?id=ED389672

    Süer, S. (2022). Kapsayıcı eğitimde tutum ve değerler. İçinde (Ed.), Ö. Altındağ Kumaş & S. Süer, Nitelikli kapsayıcı eğitim (kuramdan uygulamaya) (ss. 123-153). Eğiten Kitap.

    Şentürk, C. (2023). Yunus Emre ve eğitim anlayışı. İçinde (Ed.), B. Akpınar, B. Oral, & B. Özer, Maarif düşüncemizin kuramsal temelleri - 1 (ss. 387-413). Pegem Akademi Yayıncılık.

    Tanner, C., & Christen, M. (2013). Ahlaki zekâ: Ahlaki yeterlilikleri anlamak için bir çerçeve. In Ampirik Olarak Bilgilendirilmiş Etik: Gerçekler ve Normlar Arasındaki Ahlak (s. 119-136). Cham: Springer International Publishing.

    Triandis, H. C. (1994). Culture and social behavior.

    Villegas, A. M., & Lucas, T. (2002). Preparing culturally responsive teachers: Rethinking the curriculum. Journal of Teacher Education, 53(1), 20-32. https://doi.org/10.1177/0022487102053001003

    Yakut, S., & Yakut, İ. (2021). Yakut-ahlâkî zekâ ölçeği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(76), 836-842. search.ebscohost.com

    Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.

    Zaragoza, M. C., Díaz-Gibson, J., Caparrós, A. F., & Solé, S. L. (2021). The teacher of the 21st century: Professional competencies in Catalonia today. Educational Studies, 47(2), 217-237. https://doi.org/10.1080/03055698.2019.1686697