Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi 2025, Clt. 5(9) 281-294
İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir İnceleme: Karaman İli Örneği
ss. 281 - 294
Yayın Tarihi: Aralık 24, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 2/3 | İndirilme Sayısı: 2/3
Özet
Öğrencilerde eleştirel düşünme becerilerinin bulunması önem arz etmektedir. Eleştirel okuma ve eleştirel düşünme konularının okullarda öncelenmesinin gerekliliği karşımıza çıkmaktadır. Eleştirel düşünme becerileri, öğrencilerin bilgiyi sorgulamalarını, analitik düşünmeyi öğrenmelerini ve farklı perspektiflerden düşünmelerini gerektiren önemli becerilerdir. Bu beceriler, öğrencilerin akademik başarılarını arttırmanın yanı sıra, yaşamları boyunca karşılaşacakları sorunları çözme yeteneklerini de geliştirmektedir. İlkokul 4. sınıf, öğrencilerin temel becerilerini geliştirdikleri ve zihinsel yapılarını oluşturmaya başladıkları önemli bir dönemdir. Buradan hareketle hazırlanan araştırma, ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerini ve bu becerileri etkileyen faktörleri belirleme amacındadır. Belirtilen amaç doğrultusunda; çalışmada nicel bir araştırma deseni olan tarama deseni kullanılmıştır ve veriler “İlkokul Öğrencileri İçin Eleştirel Düşünme Eğilimleri Ölçeği” ile toplanmıştır. Karaman merkezde bulunan 6 ilkokulda öğrenim gören 341 ilkokul 4. sınıf öğrencisi üzerinde anket yöntemi kullanılarak çalışma gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların seçiminde “kolayda örnekleme” yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçları, öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimlerinin cinsiyet, yaş, kardeş sayısı, anne ve baba eğitim düzeyi, aile gelir düzeyi gibi demografik özelliklerden ve günlük dijital ekran süresinden etkilenmediğini ortaya koymaktadır. Öte yandan, akademik başarı, davranış puanı ve aylık kitap okuma alışkanlıkları ile eleştirel düşünme eğilimleri arasında anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. Özellikle yüksek akademik başarıya sahip, olumlu davranış puanı olan ve düzenli olarak kitap okuyan öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimlerinin daha güçlü olduğu gözlenmiştir.Sonuç olarak, eleştirel düşünme eğiliminin demografik faktörlerden çok, öğrencilerin öğrenme süreçleri, akademik alışkanlıkları ve okuma davranışlarıyla ilişkili olduğu söylenebilir. Bu durum, öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik eğitim uygulamalarının, okuma alışkanlıklarını ve öğrenmeye katılım düzeylerini artırmaya odaklanması gerektiğini göstermektedir.
Anahtar kelimeler: Eleştirel Düşünme, eleştirel okuma, eleştirel düşünme eğilimleri, ilkokul 4. sınıf öğrencileri.
APA 7th edition
Yalcin, G., & Dogan, A. (2025). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir İnceleme: Karaman İli Örneği. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(9), 281-294.
Harvard
Yalcin, G. and Dogan, A. (2025). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir İnceleme: Karaman İli Örneği. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(9), pp. 281-294.
Chicago 16th edition
Yalcin, Gulsah and Ali Dogan (2025). "İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir İnceleme: Karaman İli Örneği". Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi 5 (9):281-294.
Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Waddington, D. I., Wade, A. C., & Persson, T. (2015). Strategies for teaching students to think critically: A meta-analysis. Review of Educational Research, 85(2), 275–314. https://doi.org/10.3102/0034654314551063
Akar, C. (2007). İlköğretim öğrencilerinde eleştirel düşünme becerileri [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
Akar, C., & Kara, M. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin bazı değişkenlere göre değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (3), 1339–1355.
Akar, C., Başaran, M., & Kara, M. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 11(3), 1–14.
Ay, Ş., & Akgöl, H. (2008). Eleştirel düşünme gücü ile cinsiyet, yaş ve sınıf düzeyi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 1(2), 65-75.
Bakır, T., & Eğmir, E. (2022). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile üstbilişsel farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(5), 21–40.
Bozpolat, E., & Kurga, H. G. (2021). Sekizinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 526–555.
Büyüköztürk, Ş. (2007), Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem A Yayıncılık.
Demir, R., & Aybek, B. (2014). Lise öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 122-140.
Demirkaya, H., & Çakar, E. (2012). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin değişkenlere göre incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 13(2), 33–49.
Dursun, F., Bulut, A., & Yenen, E. T. (2016). Türkiye’deki eleştirel düşünme becerisi üzerine yapılan doktora tezlerin incelenmesi (2007–2014). Researcher: Social Sciences Studies, 4(1), 1–15.
Elias, M. J., & Arnold, H. (2006). The educator’s guide to emotional intelligence and academic achievement. Corwin Press.
Fisher, R. (2013). Teaching thinking: Philosophical enquiry in the classroom (2nd ed.). Continuum.
Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 32, 127–146.
Hürsoy, P. Ş., & Karadedeli, İ. (2022). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma ve problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Uşak ili örneği. Educational Academic Research, 47, 26–40.
İncirkuş, F. A. (2021). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersinde eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(3), 1261–1282.
Kölemen, C. Ş., & Erişen, Y. (2017). Mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 2(2), 42–60.
Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 492–509.
Özyurt, M., Baştopçu, G., Barcın, F., Deviren, G., & Atile, H. (2018). İlkokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Education Journal, 26(5), 1509–1518.
Paul, R., & Elder, L. (2014). The miniature guide to critical thinking: Concepts & tools (7th ed.). Foundation for Critical Thinking.
Piaget, J. (1972). Intellectual evolution from adolescence to adulthood. Human Development, 15(1), 1-12. https://doi.org/10.1159/000271225
Rideout, V. (2016). Measuring time spent with media: The common sense census of children's media use. Common Sense Media.
Sezer, E. A., Küçüktepe, S. E., & Yıldız, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerisi üzerine bir meta-analiz çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 252–293.
Tümkaya, S. (2011). Fen bilimleri öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve öğrenme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 215–234.
Türk Dil Kurumu. (2023). Güncel Türkçe Sözlük (Düşünme). http://sozluk.gov.tr
Uluçınar, U., & Akar, C. (2021). İlkokul öğrencileri için eleştirel düşünme eğilimleri ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 2031–2047.
